Budowa i rodzaje siekier - jaki typ wybrać?
Siekiera to narzędzie używane przez drwali, ogrodników, rzemieślników, budowniczych czy też leśników. Kompaktowe modele są również popularne wśród osób hobbystycznie zajmujących się bushcraftem i survivalem, które wykorzystują je do drobnych prac w terenie, takich jak cięcie drewna na opał czy przygotowywanie materiałów do budowy schronienia.
Planujesz kupić swoją pierwszą siekierę i nie wiesz, jaką wybrać? Przeczytaj nasz poradnik, w którym znajdziesz przydatne informacje na ten temat. Omówimy budowę siekiery, jej rodzaje oraz aspekty, na które warto zwrócić uwagę przy wyborze modelu dla siebie. Podpowiemy także, jak poprawnie ostrzyć siekierę.
Budowa siekiery – podstawowe elementy
Siekiera to jedno z najstarszych narzędzi używanych przez człowieka. Pierwszy model z ostrzem osadzonym na drewnianym trzonku powstał między 12 000 a 6000 rokiem p.n.e. Zasadniczo, jeśli chodzi o budowę siekiery to składa się ona z dwóch podstawowych elementów: głowicy i trzonka (nazywanego też styliskiem).
Stylisko siekiery tradycyjnie wykonywane jest z drewna, najczęściej jesionowego lub hikorowego. Coraz częściej spotyka się jednak modele z trzonkami wykonanymi z tworzyw sztucznych.
Z kolei głowica siekiery składa się z ostrza i czubka (czyli tylnej, zazwyczaj płaskiej części) i może mieć inne elementy, takie jak czepiec i ucho. Najczęściej wykonana jest ze stali węglowej, która zapewnia dużą wytrzymałość. Stal węglowa jest popularnym materiałem, ponieważ stosunkowo łatwo ją naostrzyć, a dobrze zahartowana długo utrzymuje ostrą krawędź tnącą. Charakteryzuje się także wysoką trwałością, choć jest podatna na korozję i wymaga regularnej konserwacji – w przeciwieństwie do stali nierdzewnej.
Głowice siekier produkowane są różnymi metodami – część z nich powstaje w procesie odlewania, inne w wyniku kucia. W przypadku zastosowań survivalowych często wykonuje się je z włókna węglowego, co sprawia, że są lekkie, a jednocześnie wytrzymałe.
Rodzaje siekier oraz ich zastosowanie
Na rynku dostępnych jest wiele typów siekier, które różnią się konstrukcją, wagą i przeznaczeniem. Poniżej przedstawiamy najważniejsze rodzaje siekier wraz z ich charakterystyką i zastosowaniem:
1. Siekiery ciesielskie
To siekiery z krótszym trzonkiem i prostą krawędzią tnącą. Przeznaczone są do prac precyzyjnych, takich jak: struganie, rzeźbienie czy drobne prace budowlane. Niektóre modele wyposażone są w zaczep w górnej części obucha, który umożliwia wyciąganie gwoździ. Ze względu na swoją konstrukcję są szczególnie przydatne w dekarstwie, ciesielstwie i artystycznej obróbce drewna.
2. Siekiery turystyczne/kempingowe
To małe, lekkie siekiery, nazywane także karczownikami lub siekierkami (zwykle ważące mniej niż 1 kilogram), które są poręczne i można je bez problemu zabrać w teren. Dobrze sprawdzają się przy karczowaniu krzaków, cięciu i rąbaniu mniejszych gałęzi. Można je wykorzystać w survivalu, na kempingu i w ogrodnictwie.
3. Siekiery do rozłupywania
To ciężkie siekiery, ważące nawet 4 kilogramy, z masywnymi głowicami. Mają długie trzonki i specjalnie wyprofilowane ostrza. Używane są głównie do rozłupywania dużych kawałków drewna.
4. Siekiery kanadyjskie
Siekiery te mają dwa ostrza, co pozwala na kontynuowanie pracy po stępieniu jednego z nich. Używane są do ścinki drzew, ale ze względu na dużą wagę i wysoką cenę, rzadziej wykorzystywane są do prac typowo amatorskich.
5. Siekiery uniwersalne
Tego typu siekiery nadają się do prac domowych, ogrodniczych i drobnych prac leśnych. Są cięższe niż siekiery ciesielskie, ale lżejsze niż siekiery rozłupujące.
Na co zwrócić uwagę wybierając siekierę?
Jeśli planujesz zakup nowej siekiery, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych cech i parametrów:
- Długość — powinna być dopasowana do wykonywanych zadań. Optymalna długość trzonka to zazwyczaj 50-60 cm, co umożliwia wygodną pracę jedną lub dwiema rękami. Jeśli chcesz sprawdzić, czy długość siekiery jest odpowiednia to przytrzymaj trzonek przy głowicy — jego koniec nie powinien sięgać do pachy. Jeżeli sięgnie, oznacza to, że siekiera jest za długa.
- Ciężar siekiery — musi być dopasowany do Twojej siły i rodzaju pracy. Do prostych zadań sprawdzą się lżejsze modele, które umożliwią swobodną pracę bez nadmiernego zmęczenia. Cięższe siekiery, które generują większą siłę uderzenia, warto wybierać tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z naprawdę twardym drewnem.
- Materiał trzonka — może być wykonany z drewna lub tworzywa sztucznego. Warto zwrócić uwagę na te modele siekier, które mają trzonek wykonany z drewna hikorowego, które wyróżnia się wysoką odpornością na pękanie. Z kolei trzonki z tworzywa sztucznego są lekkie, trwałe i odporne na warunki atmosferyczne. Ich zaletą jest także to, że są często pokryte antypoślizgowym materiałem.
- Głowica i ostrze siekiery — przy zakupie siekiery zwróć uwagę na to, z czego wykonana jest jej głowica. Zdecydowanie warto postawić na wysokiej jakości stal, która długo utrzymuje ostrość. Jeśli chodzi o ostrze, to pamiętaj, że siekiera z grubszym ostrzem sprawdzi się przy rozłupywaniu większych kawałków drewna.
Jaką siekierę zabrać na biwak?
Jeśli chcesz zabrać siekierę na biwak to warto zwrócić uwagę na jej wagę i długość, szczególnie gdy cały ekwipunek musi zmieścić się w plecaku o pojemności kilkudziesięciu litrów. Optymalnym wyborem będzie mała, lekka siekiera ważąca poniżej kilograma, z trzonkiem o długości około 50 cm. Taki rozmiar pozwala na wygodne posługiwanie się narzędziem obiema rękami, a dodatkowo łatwo ją przytroczyć do plecaka. Siekierka tego typu będzie wystarczająca do podstawowych zadań, jak rąbanie małych gałęzi na rozpałkę czy przygotowywanie drewna na ognisko.
Jak naostrzyć siekierę? - wskazówki
Nawet najwyższej jakości siekiera z czasem się tępi i trzeba ją co jakiś czas naostrzyć. Prawidłowo naostrzona nie tylko ułatwia pracę, ale także zwiększa bezpieczeństwo podczas użytkowania narzędzia. Na początek warto zwrócić uwagę na kilka ogólnych zasad dotyczących ostrzenia siekiery:
- staraj się zachować pierwotny kształt ostrza,
- podczas szlifowania lub polerowania rób to równomiernie z obu stron i na całej długości ostrza,
- kąt ostrza ma znaczenie – im bardziej ostry, tym łatwiej poradzisz sobie z twardszym drewnem.
Przedstawimy teraz proces krok po kroku, jak naostrzyć siekierę. Na początku warto sprawdzić, czy na jej ostrzu nie znajduje się rdza. Jeżeli tak, to należy ją usunąć przed ostrzeniem. Możesz użyć odrdzewiacza lub octu i pozostawić ostrze na 24 godziny, a nawet 48 godzin, jeśli korozja jest większa.
Po odrdzewieniu dokładnie obejrzyj ostrze. Jeśli są na nim zadziory lub wyszczerbienia, usuń je pilnikiem. Jeśli są większe niż 1 mm, lepiej użyć szlifierki kątowej, która pomoże również wyrównać i ukształtować całą krawędź tnącą. Następnie można przejść do ostrzenia siekiery, na przykład za pomocą osełki lub kamienia szlifierskiego. Ostrzenie ręczne osełką powinno przebiegać w następujący sposób:
1. Zwilż osełkę
Użyj wody lub oleju, aby zmniejszyć tarcie i ułatwić prowadzenie osełki po ostrzu.
2. Ustaw odpowiedni kąt
Trzymaj osełkę pod kątem około 15–20° względem krawędzi tnącej siekiery.
3. Dostosuj siłę nacisku
Nacisk powinien być lekki. Zbyt mocne dociskanie może uszkodzić ostrze.
4. Szlifuj ostrze okrężnymi ruchami
Przesuwaj osełkę okrężnie po końcówce ostrza – raz z jednej, raz z drugiej strony głowicy.
5. Zwróć uwagę na zadzior
Podczas ostrzenia możesz zauważyć charakterystyczny zadzior – to zupełnie normalne, jeśli wszystko robisz prawidłowo.
6. Ostatnie wygładzenie
Na sam koniec usuń ostatnie wywinięcie krawędzi, delikatnie przeciągając osełką. Gotowe – siekiera jest ostra i gotowa do pracy.
Jak konserwować siekierę?
Warto jeszcze wspomnieć o tym, jak dbać o siekierę, aby służyła jak najdłużej. Przede wszystkim przechowuj ją w suchym miejscu, ale unikaj nadmiernego przesuszenia, by trzonek nie skurczył się w głowicy. Dobrze, więc jeśli w warsztacie lub piwnicy panuje delikatna wilgoć. Można też profilaktycznie zabezpieczyć stylisko, wcierając w nie pokost lniany. Przed odstawieniem siekiery na dłuższy czas posmaruj też ostrze odrobiną oleju (np. Ballistol), w przeciwnym razie może zacząć rdzewieć.
Oferta siekier w MILITARY
Wybierz siekierę na miarę swoich potrzeb — oferujemy sprawdzone modele od takich marek jak: Mil-Tec, Hultafors, MFH, Cold Steel oraz Bahco. Proponujemy siekiery wykorzystywane w survivalu, ogrodnictwie, rekonstrukcjach historycznych oraz specjalne modele treningowe, które umożliwią bezpieczne ćwiczenie technik obrony i walki wręcz. Część z dostępnych modeli to repliki historyczne, np. siekiera używana przez żołnierzy amerykańskiej armii podczas II wojny światowej.
Wszystkie siekiery dobrze leżą w dłoni — mają wygodne, wyprofilowane rękojeści, które są wykonane na przykład z drewna hikorowego, które zostało dodatkowo zabezpieczone olejem lnianym. Sprawia to, że drewno lepiej znosi wilgoć i jest mniej podatne na pękanie. Głowice siekier wykonane są m.in. z hartowanej stali lub szwedzkiej stali węglowej, obrabianej tradycyjnymi metodami. Dzięki temu siekiery są wytrzymałe, trwałe i nie tępią się zbyt szybko.
